| Галоўная » Усё пра шыццё » Матэрыялы |
Асноўныя ўласцівасці валокнаў і іх размерные характарыстыкі
| Валакна, якія выкарыстоўваюцца ў тэкстыльнай вытворчасці, павінны адказваць вызначаным тэхнічным патрабаванням, г. зн. валодаць пэўнымі ўласцівасцямі. У тэкстыльных валокнаў адрозніваюць геаметрычныя (даўжыня, лінейная шчыльнасць), механічныя (разрыўная нагрузка, падаўжэнне, трэнне, ўстойлівасць да ізаляцыі), фізічныя (гіграскапічнасць, ўстойлівасць да награвання, святлаўстойлівасць) і хімічныя (хемостойкость) ўласцівасці. Даўжыня тэкстыльных валокнаў, якія выкарыстоўваюцца для выпрацоўкі пражы, вагаецца ад 20 да 150 мм. Натуральныя валакна неравномерны па даўжыні (бавоўна - 6 - 52 мм, лён трапаны - 250 - 1000 мм, поўсць - 10 - 250 мм). Хімічныя штапельнага валакна можна атрымаць любы патрэбнай даўжыні. Даўжыня валакна ўплывае на спосаб яго перапрацоўкі ў пражу, а таксама на структуру і ўласцівасці пражы. З доўгіх валокнаў атрымліваюць больш тонкую, трывалую, роўную і гладкую пражу. Асноўная маса тэкстыльных валокнаў мяккія і гнуткія, пража з такіх валокнаў трывалая і гнуткая. Валакна характарызуюцца лінейнай шчыльнасцю, якая выяўляецца ў тексах. Тэкс Т - гэта стаўленне масы валакна m, г, да яго агульнай даўжыні L, км: Т = m/L Калі ў якасці адзінкі масы выкарыстоўваць міліграм, то лінейная шчыльнасць валакна будзе выказана ў миллитексах (мтекс). Чым ніжэй лінейная шчыльнасць, тым менш папярочны перасек валакна, г. зн. тым танчэй валакно. Раней для ацэнкі папярочных памераў валокнаў (тонины) выкарыстоўваўся метрычны нумар N, які вызначаўся стаўленнем даўжыні валакна да яго масе. Чым вышэй нумар, тым танчэй валакно. Паміж метрычным нумарам і тексом існуе наступная залежнасць: ТN = 1000. У табл. 1 прыведзены памеры папярочнага перасеку валокнаў у микрометрах, іх лінейная шчыльнасць ў тексах і таўшчыня, выяўленая нумарам.
Разрыўная нагрузка тэкстыльных валокнаў - велічыня, якая характарызуе іх здольнасць супраціўляцца растягивающим намаганням. Разрыўная нагрузка валокнаў Рр можа быць выказана ў миллиньютонах (мН) або сантиньютонах (сН). Валакна могуць характарызавацца і адноснай разрыўной нагрузкай, выяўленай у сантиньютонах на адзінку лінейнай шчыльнасці (сН/тэкс). Чым трывалей валакно, тым больш трывалую і тонкую пражу можна з яго выпрацаваць, тым больш высокай якасці вырабы можна атрымаць. У табл. 2 дадзена характарыстыка трываласці валокнаў, выяўленая разрыўной нагрузкай ў сухім і мокрым стане. Вялікае зніжэнне разрыўной нагрузкі валокнаў у мокрым стане абумоўлівае неабходнасць захавання засцярог пры мокрых апрацоўках вырабаў у пазбяганне іх пашкоджання.
Разрыўная нагрузка хімічных валокнаў залежыць ад ступені іх выцягвання і стабілізацыі. З павелічэннем ступені выцягвання валокнаў трываласць іх узрастае. Стабілізацыя валокнаў (дзеяннем высокай тэмпературы) прыводзіць да арыентацыі макрамалекул, а з прычыны гэтага - да павелічэння разрыўной нагрузкі валакна. Напрыклад, для спецыяльных мэтаў атрымліваюць ўмацавання валакна з адноснай разрыўной нагрузкай, сН/тэкс: капрон - 70 - 90, лаўсан - 55 - 70, нитрон - 40 - 50, хлорин - 60 - 80, винол - 80 - 110, вискозное - 22 - 62. Трываласць натуральных валокнаў залежыць ад лінейнай шчыльнасці валакна. Чым танчэй валакно і шчыльней, тым вышэй яго адносная разрыўная нагрузка. Напрыклад, адносная разрыўная нагрузка средневолокнистого бавоўны 24 - 28 сН/тэкс, а тонковолокнистого - 29 - 36, тонкай воўны - 13 - 14, а грубай - 10 - 12 сН/тэкс. Падаўжэнне тэкстыльных валокнаў - гэта іх ўласцівасць павялічваць сваю даўжыню пад уплывам расцягваюць намаганняў. Падаўжэнне вымяраецца прыростам даўжыні валакна, выражаны ў міліметрах або ў працэнтах ад першапачатковай даўжыні. Прырост даўжыні ніткі ў момант яе разрыву называецца падаўжэннем пры парыве, або разрыўнымі падаўжэннем. Здольнасць валокнаў да падаўжэння паляпшае фармаванне пражы і тканіны. Падаўжэнне валакна пры наступнай разгрузцы вызначае поўную дэфармацыю і тры яе складовыя часткі: пругкую дэфармацыю, эластычную і пластычную. Дэфармацыя, зьнікае адразу пасля зняцця нагрузкі, называецца пругкай. Чым вышэй доля пругкай дэфармацыі ў валакне, тым вышэй якасць вырабаў з гэтага валакна, тым лепш яны будуць захоўваць сваю форму, менш будуць змінаць. Пругкая дэфармацыя ўзнікае з прычыны змены адлегласцяў паміж часціцамі палімераў, паміж суседнімі звёнамі і атамамі макрамалекул пры захаванні межмолекулярных і міжатамных сувязяў, пры павелічэнні валентных кутоў. Дэфармацыя, якая знікае пасля зняцця нагрузкі паступова, на працягу некаторага часу, называецца эластической. Эластычныя дэфармацыя ўзнікае з прычыны змены канфігурацыі і перагрупоўкі макрамалекул палімераў. Аднак у звычайных умовах частка эластической дэфармацыі фіксуецца і можа знікнуць толькі пры нагрэве або увільгатненні, што звычайна з'яўляецца прычынай ўсаджвання валокнаў. Дэфармацыя, не зьнікае пасля нагрузкі, называецца пластычнай, або рэшткавым. Пластычная дэфармацыя ўзнікае з прычыны незваротных зрушэнняў звёнаў макрамалекул на вялікія адлегласці, якія суправаджаюцца разрывам адных межмолекулярных сувязяў і адукацыяй іншых. З павелічэннем падаўжэння валакна доля пругкай дэфармацыі памяншаецца, а эластической і пластычнай дэфармацыі ўзрастае, таму пры значным скарачэнні валокнаў вырабы моцна змінаць і губляюць форму. У табл. 3 прыведзены віды падоўжаных валокнаў пры дэфармацыі расцяжэння і пасля вызвалення ад яе. З дадзеных табліцы відаць, што найлепшымі пругкімі ўласцівасцямі валодаюць капрон, лаўсан, нитрон і поўсць.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Праглядаў: 468 | | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Усяго каментарыяў: 0 | |